I. ĐẶC ĐIỂM CỦA CÂU GHÉP
Đọc đoạn trích sau và thực hiện yêu cầu nêu ở dưới
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
Tôi quên thế nào được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang đãng.
Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.
(Thanh Tịnh, Tối đi học)
1. Tìm cụm chủ vị trong những câu in đậm
* Câu 1: Tôi//quên thế nào được, những cảm giác//... nảy nở (trong lòng tôi)//như mấy cành//..đãng
-> Cụm C - V lớn (nòng cốt)
Tôi/quên... quang đãng
- Cụm C - V làm bổ ngữ cho ĐT “quên”: những cảm giác trong sáng ấy/nảy nở trong lòng tôi
- Cụm C - V làm bổ ngữ cho ĐT “nảy nở”: (như) mấy cành hoa tươi//mỉm cười
* Câu 2: Mẹ tôi/âu yếm nắm tay tôi...
- 1 cụm C – V
* Câu 3: 3 cụm C – V
- Cảnh vật chung quanh tôi//đều thay đổi
- (Vì) chính lòng tôi//đang có sự thay đổi lớn
- Hôm nay tôi//đi học -> giải thích nghĩa cho cụm
C - V 2
2. Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C - V
- Câu 1: 3 cụm C - V (2 cụm làm phụ ngữ cho ĐT)
- Câu 2: 1 cụm C - V -> Câu đơn
- Câu 3: 3 cụm C -V=>3 cụm C - V không bao chứa nhau
II. CÁCH NỐI CÁC VẾ CÂU
1. Câu ghép ở bài 1
- Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.
- Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết.
- Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.
2. Câu (1) và câu (7) không dùng từ nối.
Câu (3) và câu (6) dùng quan hệ từ.
3.
- Dùng từ có tác dụng nối
Vd: Xe dừng lại và một chiếc khác đỗ bên cạnh.
- Chỉ quan hệ nối tiếp
Vd: Nó đến rồi chúng tôi học bài.
- Dùng quan hệ từ
Vd: Hoa cúc đẹp nhưng hoa ngâu thơm hơn.
III. LUYỆN TẬP
Câu 1. Tìm câu ghép trong các đoạn trích dưới đây. Cho biết trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng những cách nào.
a) Nếu Dần không buông chị ra, chốc nữa nữa ông lí vào đây, ông ấy trói nốt cả u, trói nốt cả Dần nữa đấy => dung dấu phẩy
b) Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ, khóc không ra tiếng. (dùng từ nối :giá, dấu phẩy)
Giá những cổ tục đã … cho kì nát vụn mới thôi. (có dùng từ nối)
c) Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khóe mắt tôi đã cay cay. (không dùng từ nối, dung dấu 2 chấm và dấu phẩy)
d) Hắn làm nghề ăn trộm nên vốn không ưa lão Hạc bởi vì lão lương thiện quá. (có dùng từ nối: bởi vì)
Câu 2. Đặt câu với các cặp quan hệ từ
a) Vì anh có tài riêng mà tính lại thích tự do, nên anh chẳng chịu làm chuyên cho một rạp nào.
b) Nếu ai cùng làm việc hết mình thì công việc sẽ tiến hành đúng với kế hoạch.
c) Tuy trời mưa lớn nhưng anh ấy vẫn nhất quyết lên đường.
d) Không những cây không ra hoa mà lá cũng khô héo dần.
Câu 3. Chuyển những câu vừa đặt ở câu 2 thành những câu ghép mới
*Bỏ bớt một quan hệ từ.
a)Anh có tài riêng mà tính lại thích tự do nên anh chẳng chịu làm chuyên cho một rạp nào.
=> Anh chẳng chịu làm riêng cho một rạp nào vì anh có tài riêng mà tính lại thích tự do.
b) Ai cũng làm việc hết sức mình thì công việc sẽ hoàn thành đúng kế hoạch.
> Công việc sẽ hoàn thành đúng kế hoạch nếu ai cũng làm việc hêt sức mình.
c)Trời mưa lớn nhưng anh ấy vẫn nhất quyết lên đường.
=>Anh ấy vẫn nhất quyết lên đường dù trời mưa lớn.
d)Không những cây không ra hoa mà lá cũng khô héo dần.
=> Không những cây không ra hoa, lá cũng khô héo dần.
• Đảo lại trật tự các vế câu.
a) Anh chẳng chịu làm chuyên cho một rạp nào vì anh có tài riêng mà tính lại thích tự do.
b) Công việc sẽ hoàn thành đúng kế hoạch nếu ai cũng làm việc hêt sức mình.
c) Anh ấy vẫn nhất quyết lên đường dù trời mưa lớn.
d) Không đảo được
Câu 4. Đặt câu ghép với mỗi cặp từ hô ứng dưới đây
a) Chúng tôi chưa đến nơi thì xe đã hết xăng.
b) Ăn cây nào rào cây nấy.
c) Chúng ta càng lên cao, chúng ta càng nhìn được xa.
5. Viết đoạn văn ngắn
a. Thay đổi thói quen sử dụng bao bì ni lông.
Hàng ngày chúng ta vẫn sử dụng một lượng lớn túi ni-lông mà không hề biết tới những tác động to lớn của nó tới môi trường. Túi nilông lẫn vào đất ngăn cản oxy đi qua đất, làm chậm sự tăng trưởng của cây trồng, gây xói mòn đất. Túi nilông lọt và cống, rãnh, kênh, rạch sẽ làm tắc nghẽn gây ngập úng. Các hoá chất độc hại còn lại hay lẫn trong quá trình sản xuất túi nilông cũng sẽ thâm nhập vào đất, vào nguồn nước, vào đồ ăn thức uống gây tổn hại sức khoẻ con người,... Nếu chúng ta không có những biện pháp hạn chế sử dụng túi nilông ngay thì không bao lâu nữa kênh rạch, ruộng đồng, mọi nơi sẽ tràn ngập rác nilông, môi trường sẽ bị ô nhiễm nặng nề.
b. Tác dụng của việc lập dàn ý trước khi viết bài tập làm văn.
"Chắc hẳn nhiều người trong số các bạn đều biết tới việc lập dàn ý trước khi làm một bài luận, một bài báo hay chỉ đơn giản là làm một bài tập làm văn trên lớp. Mặc dù vậy, ít người trong chúng ta thực sự chú ý tới việc này và nguyên nhân là do chưa hiểu rõ tác dụng mà nó mang lại. Lập dàn ý giúp ta sắp xếp, chỉnh sửa được các ý sẽ đưa vào bài. Từ đó giới hạn và thanh lọc được những phần hay những ý,chi tiết cần thiết để giúp bài văn cô đọng,hàm súc. Ngoài ra, nó còn giúp ta sắp xếp được bố cục bài viết theo một thứ tự. Dù các ý của bạn được chọn lọc và tiêu biểu, nhưng nếu thiếu một bố cục mạch lạc, gắn kết với nhau thì bài viết sẽ rất hỗn độn. Nó sẽ làm người đọc hay người nghe mất thời gian để gắn kết các ý với nhau. Bố cục của bài viết còn ảnh hưởng tới việc diễn đạt ý. Với một bố cục hoàn chỉnh, người đọc và người nghe sẽ dễ dàng hiểu được ý mà bạn muốn diễn đạt từ đó tránh việc hiểu nhầm,hiểu sai. Vậy nên việc lập dàn ý khi làm một bài tập làm văn là thực sự quan trọng."